پوکی استخوان باعث ضعیف و سست شدن استخوان ها می شود. در این بیماری استخوان ها به قدری ضعیف می شوند که به زمین خوردن یا حتی فشارهای خفیفی مثل خم شدن یا سرفه کردن باعث شکستگی استخوان و حتی دررفتگی کشکک زانو می شود. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان عموما در نواحی باسن، لگن، مچ دست یا ستون فقرات ایجاد می شود. استخوان بافت زنده ای است که عموما شکسته یا تعویض می شود. پوکی استخوان زمانی ایجاد می شود که ایجاد استخوان جدید با حذف استخوان قدیمی سازگاری ندارد. پوکی استخوان زنان و مردان را تحت تاثیر قرار می دهد و محدودیت به قومیت خاصی نمی شود. اما بیماری پوکی استخوان در زنان آسیایی و سفیدپوست، مخصوصا زنانی که دوره یائسگی را سپری کرده اند، بیشتر مشاهده می شود. دارو، رژیم غذایی سالم و ورزش های استقامتی به جلوگیری از این بیماری و استحکام استخوان های ضعیف کمک می کند. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان بیشتر در ستون مهره، شکستگی لگن، مچ دست و معمولاٌ بدنبال زمین خوردن ایجاد میشوند. از آنجا که پوکی استخوان یک بیماری تراکم استخوان است که ممکن است موجب شود مهره برای جبران یکپارچگی ساختاری ستون فقرات، ضعیف شود و منجر به گودی کمر گردد .
علائم
در سطوح اولیه پوکی استخوان عموما هیچ علائمی وجود ندارد. اما وقتی استخوان ها به علت پوکی استخوان ضعیف شدند، علائم پوکی استخوان شامل موارد زیر هستند:
- کمردرد، مخصوصا ناشی از شکستگی یا پوکی استخوان
- کاهش قد در طول زمان
- شکستگی استخوان که آسان تر از حد انتظار صورت می گیرد
علل و علت
پوکی استخوان باعث کم تراکم شدن و شکننده‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود. بعضی از افراد نسبت به افراد دیگر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
استخوان های شما در یک وضعیت تجدید دائمی هستند، استخوان جدید ساخته می شود و استخوان قدیمی از بین می رود. وقتی جوان هستید، بدن شما عمل ایجاد استخوان را سریع تر از شکستن استخوان قدیمی انجام می دهد و در نتیجه جرم استخوان افزایش پیدا می کند. اغلب افراد تا اوایل دهه ی سوم زندگی خود به حداکثر جرم استخوان خود می رسند. با افزایش سن، تحلیل رفتن جرم استخوان سریع تر از ایجاد شدن استخوان جدید صورت می گیرد. احتمال ابتلا به پوکی استخوان به این بستگی دارد که در دوران جوانی جرم استخوان شما به چه حدی می رسد. هر چه جرم استخوان بیشتر باشد، استخوان ذخیره بیشتری دارید و با افزایش سن کمتر به پوکی استخوان دچار می شوید. عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می شوند شامل سن، قومیت، سبک زندگی و بیمارها و روش های درمان آن می شوند. بعضی از عوامل خطر ابتلا به این بیماری که از کنترل شما خارج هستند و شامل موارد زیر می شوند:
-
جنسیت: پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان وجود دارد.
-
سن: هر چه سن شما افزایش پیدا کند، احتمال ابتلا بیشتر می شود.
-
قومیت: در صورتی که سفید پوست یا آسیایی باشید، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارید.
-
سابقه خانوادگی: در صورتی که والدین یا خواهر بردار شما مبتلا به پوکی استخوان باشد،احتمال ابتلای شما به آن بیشتر است، مخصوصا اگر پدر یا مادر شما دچار شکستگی لگن شده باشند و در صورت عدم درمان شکستگی لگن ممکن است شکستگی ها جوش نخورند یا بد جوش بخورند.
-
اندازه بدن: مردان و زنانی که کوچک اندام هستند، بیشتر دچار این بیماری می شوند، زیرا جرم استخوان کمتری دارند.
پوکی استخوان در بین افرادی که هورمون های مشخص خیلی کم یا خیلی زیادی در بدن خود دارند،شایع تر است. از نمونه های این هورمون ها که می تواند از علل پوکی استخوان باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
هورمون های جنسی: کم بودن سطح هورمون های جنسی باعث تحلیل رفتن استخوان ها می شود. کاهش سطوح استروژن در یائسگی یکی از قوی ترین عوامل خطر برای ابتلا به پوکی استخوان است. زنان همچنین در طول بعضی از روش های درمانی مخصوص سرطان دچار کاهش سطح استروژن می شود. مردان با افزایش سن دچار کاهش سطح تستوسترون می شوند. و بعضی از روش های درمانی مخصوص سرطان پروستات باعث کاهش سطوح تستوسترون در بین مردان می شود.
-
مشکلات تیروئید: هورمون تیروئید بیش از حد باعث تحلیل استخوان و پوکی استخوان می شود. این اتفاق زمانی پیش می آید که تیروئید شما پرکار باشد، یا برای درمان کم کاری تیروئید، داروی هورمون تیروئید بیش از حدی را مصرف کنید.
-
غده های دیگر: این بیماری با پرکاری غده پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی مرتبط است.
افرادی که شرایط زیر را داشته باشند، بیشتر به پوکی استخوان دچار می شوند:
-
جذب کم کلسیم: کمبود دائمی کلسیم نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارد. جذب کم کلسیم باعث کاهش تراکم استخوان، تحلیل اولیه استخوان و افزایش احتمال شکستگی می شود.
-
اختلالات غذایی: افرادی که دچار بی اشتهائی هستند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار می گیرند. جذب کم کلسیم باعث کاهش میزان کالری، پروتئین و کلسیم هضم شده می شود. در بین زنان، بی اشتهایی باعث توقف قاعدگی و در نتیجه تحلیل استخوان می شود. در بین مردان، بی اشتهایی میزان هورمون های جنسی در بدن را کاهش می دهد و باعث تحلیل استخوان ها می شود.
-
جراحی معده و روده: کاهش اندازه شکم یا یک مسیر فرعی یا جدا کردن بخشی از معده باعث کاهش مساحت سطح موجود برای جذب مواد غذایی از جمله کلسیم می شود.
کاربرد طولانی مدت داروهای خوراکی یا تزریقی کورتیکواستروئید مثل پردنیزولون و کورتیزون، در فرآیند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می کند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای برطرف سازی یا جلوگیری از بیماری های زیر تجویز می شود، مرتبط است:
- تشنج
- سوزش معده
- سرطان
- رد پیوند
بعضی از عادات بد خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. از جمله این عادت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
سبک زندگی منفعلانه: افرادی که بیشتر اوقات پشت میز نشین هستند، نسبت به افرادی که فعالیت بیشتری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. هر فعالیت و ورزش استقامتی که باعث بهبود تعادل بدن و وضع نشستن و ایستادن بهتر می شود برای استخوان های شما مفید است، اما راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری بسیار موثر هستند.
-
مصرف بیش از حد مواد الکی: مصرف منظم بیش از دو نوشیدنی الکلی در روز باعث افزایش ابتلا به پوکی استخوان می شوند
-
استعمال دخانیات: نقش دقیق دخانیات بر ابتلا به پوکی استخوان به خوبی مشخص نیست، اما نشان داده شده است که مصرف دخانیات باعث تحلیل استخوان ها می شود.
عوارض
شکستگی استخوان، مخصوصا در ستون فقرات یا لگن، جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب ناشی از زمین خوردن است و منجر به ناتوانی جسمی و حتی مرگ ناشی از عوارض جانبی پس از عمل مخصوصا در بین افراد سالخورده می شود. در بعضی موارد، اگر دچار زمین خوردگی نشده اید، شکستگی ستون فقرات اتفاق می افتد. استخوان های تشکیل دهنده ستون فقرات ( مهره ها ) تا حدی تحلیل پیدا می کند که مچاله شده و منجر به کمردرد، کاهش قد و قوزکردن می شود. قوز کمر که به سن ارتباط دارد اغلب پس از پوکی استخوان ایجاد می شود و منجر به ضعف استخوان های ستون فقرات شده، تا حدی که استخوان ها یا ترک برمی دارند و یا فشرده می شوند.
تشخیص
در صورتی که دوره اولیه یائسگی خود را سپری کرده باشید، در یک دوره به مدت چندین ماه کورتیکواستروئید تزریق کرده باشید یا یکی از والدین شما دچار شکستگی لگن شده باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. تراکم استخوان با استفاده از دستگاهی سنجیده می شود که برای تعیین نسبت مواد معدنی استخوان ها از سطوح پایین اشعه ایکس استفاده می کند. در طول این آزمایش بدون درد، بر روی یک میز نرم دراز می کشید تا دستگاه اسکنر از روی بدن شما عبور کند. در اغلب موارد، تنها چند استخوان بررسی می شوند که معمولا لگن، مچ دست و ستون فقرات هستند، هر چه پوکی استخوان زودتر تشخیص داده شود، درمان کردن آن راحت تر می باشد.
درمان
درمان پوکی استخوان در ادامه آورده شده است.
دارو
داروهای تجویزی تهاجمی ترین شکل برای متوقف سازی تحلیل استخوان هستند. داروهایی که برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند
- بیوفسفونات ها رایج ترین داروها برای درمان پوکی استخوان هستند. انوع بیوفسفونات از قرار زیر است:
- الندرونات (فوزاماکس)، دارویی خوراکی است که عموما هفته یک بار باید مصرف کرد.
- ایباندرونات (بونیوا) به صورت قرص خوراکی ماهیانه مصرف می شود یا چهار مرتبه در سال به صورت تزریق میان وریدی استعمال می شود.
- ریسدرونات (اکتونل) در دوزهای روزانه، هفتگی، دو ماه یک بار یا ماهی یک بار باید مصرف شود.
- اسید زولدرونیک (رکلاست) به صورت تزریق میان وریدی هر یک یا دو سال یکبار استعمال می شود.
عوارض جانبی این داروهای ضد پوکی استخوان شامل سوزش معده، احساس تهوع و معده درد می شود. در موارد نادر، این داروها باعث آسیب وارد شدن به استخوان فک می شود. این عوارض جانبی نادر با مصرف زیاد بیوفسفونات ها مرتبط است.
- دنوسوماب (پرولیا) یک پادزهر است که با پروتئینی که در فرآیند جذب استخوان توسط بدن نقش دارد، مرتبط است. این پادزهر در کاهش فرآیند جذب استخوان و حفظ تراکم استخوان موثر واقع می شود. این پادزهر هر شش ماه یک بار به منظور درمان پوکی استخوان تزریق می شود. عوارض جانبی آن شامل التهاب پوست، سفتی عضلانی، درد یا اسپاسم، خستگی مفرط و تعریق بیش از حد می شود. در موارد بسیار نادر، این دارو ممکن است موجب شکستگی استخوان شود.
هورمون درمانی
زنانی که در دوران یائسگی قرار دارد شدیدا در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. یائسگی موجب کاهش تولید هورمون محافظ استروژن می شود. برای این زنان، هورمون درمانی (جایگزینی هورمون) یک روش درمانی مناسب است. با این حال، عموما به عنوان اولین روش درمانی مورد استفاده قرار نمی گیرد. هورمون درمانی احتمال ابتلا به سکته، حمله قلبی، سرطان پستان و لخته های خونی را افزایش می دهد. تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژن (SERM) برای محافظت از استخوان هورمون استروژن را بازسازی می کنند. رالوکسیفن (اویستا) یکی از این نوع داروها است به صورت قرص خوراکی روزانه مصرف می شود. غده تیروئید به تنظیم سطوح کلسیم در بدن کمک می کند. هورمون پاراتیروئید (PTH) سطوح کلسیم و فسفات استخوان را کنترل می کند. درمان با هورمون های پاراتیروئید ترکیبی مثل تری پاراتید (فورتئو) در واقع باعث بهبود رشد استخوان جدید می شود. این داروها در کنار مکمل های کلسیم و ویتامین D به صورت روزانه باید تزریق شوند.
حرکت درمانی و ورزش
حرکات ورزشی باعث استقامت بخشیدن و استحکام استخوان ها می شود که این امر می تواند به جلوگیری از پوکی استخوان و درمان آن کمک کند. حرکات ورزشی استقامتی برای بهبود وضعیت استخوان های دست ها و ستون فقرات موثر است. این حرکات ورزشی شامل استفاده از وزنه، دستگاه های وزنه یا باندهای کشی است. ورزش های استقامتی مثل پیاده روی، جاگینگ (آهسته دویدن) و ورزش های ایروبیک کم فشاری مثل تمرین با اسکی فضائی یا دوچرخه سواری برای درمان بیماری پوکی استخوان موثر است. هر دو نوع ورزش باعث استحکام استخوان های پا، ران و قسمت پایین ستون فقرات می شوند. ورزش به هر شکلی باعث کاهش تحلیل استخوان ناشی از افزایش سن می شود. در بعضی موارد ورزش کردن باعث بهبود تراکم استخوان می شود. ورزش همچنین باعث بهبود طرز نشستن و ایستادن و تعادل شما می شود و خطر زمین خوردگی را کاهش می دهد. کمتر زمین خوردن برای افراد مبتلا به پوکی استخوان به معنای شکستگی کمتر است زیرا در این افراد اغلب شکستکی ستون فقرات، زانو، کمر و لگن ایجاد می شود.
تغذیه
توصیه های درمانی و روش های جلوگیری از پوکی استخوان تقریبا مشابه هستند و عمدتا شامل مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین دی (D) و مصرف میوه و سبزی فراوان در رژیم غذایی می شود. داشتن رژیم غذایی مناسب و سازگار با پوکی استخوان بسیار مهم است، حتی اگر داروهایی را مصرف می کنید که به کاهش تحلیل استخوان و جلوگیری از شکستگی کمک می کند. دوزه کلسیم توصیه شده در هر روز را مصرف کنید. کلسیم برای حفظ استخوان های سالم بسیار مهم است. مکمل های غذایی گزینه های خوبی هستند، اما بهتر است که در صورت امکان کلسیم را در غذایی که در طول روز مصرف می کنید، تامین کنید. در صورتی که کلسیم را باید به هر دو شکل مصرف کنید، پزشک به شما اطلاع می دهد. منابع غذایی مناسب حاوی کلسیم شامل موارد زیر می شود:
- محصولات لبنی کم چرب مثل شیر بدون چربی و پنیر محلی کم چرب
- تن ماهی ساردین همراه با استخوان
- آب میوه ها و غذاهای دیگری که کلسیم زیادی دارد
- سبزیجات برگ دار تیره
فقط با اضافه کردن پنیر یا بروکلی به وعده غذایی خود می توانید سلامت استخوان های را با وعده غذایی خود تضمین کنید. میزان ویتامین دی روزانه خود را مصرف کنید. ویتامین دی به بدن شما کمک می کند تا کلسیمی که مصرف می کنید را جذب کنید. بهترین منبع ویتامین دی نور طبیعی خورشید است. روزی 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون استفاده از کرم ضدآفتاب تنها چیزی است که نیاز دارد. با این حال، افرادی مثل بیماران مبتلا به سرطان پوست که نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرند می توانند مکمل های ویتامین دی را مصرف کنند که هم می تواند به پیشگیری و هم به درمان پوکی استخوان کمک کند.غذاهای کمی وجود دارد که ویتامین دی داشته باشند، با این حال بعضی از غلات و آب میوه ها سرشار از ویتامین دی هستند. به غیر این دو، مواد غذایی حاوی ویتامین دی شامل موارد زیر می شود:
- ماهی آزاد، تن ماهی،ساردین،ماهی اسقومری
- محصولات لبنی غنی از ویتامین دی مثل شیر
محصولات تازه بخورید. سلامت استخوان شما به رژیم های غذایی مختلف حاوی ویتامین ها و مواد معدنی مختلف بستگی دارد. در هنگام مصرف میوه و سبزیجات، سعی کنید انواع مختلفی از آن را بخورید. یکی از راههای دیگری که می توانید به درمان پوکی استخوان و جلوگیری از آن کمک کنید اجتناب از مواد غذایی زیر می باشد:
- نوشیدنی های گاز دار و مواد کافئین دار را مصرف نکنید
- نوشیدنی ها و نوشابه های کافئین دار هر دو اثری منفی بر سلامت استخوان دارند.
- خوردن غذاهای نمک دار باعث می شود که بدن شما کلسیم بیشتری را از دست بدهد.
جلوگیری
شما می توانید با انجام حرکات ورزشی استقامتی و داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین دی استخوان های خود را محکم کنید و از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنید. زنان در جوانی باید خطر ابتلا به این بیماری را جدی بگیرند. آنها می توانند اقداماتی را صورت دهند که باعث کاهش پیشرفت و جلوگیری از عوارض پوکی استخوان می شود. فعالیت فیزیکی در طول سال های قبل از نوجوانی و جوانی باعث افزایش جرم استخوان می شود و شدیدا خطر ابتلا به پوکی استخوان در بزرگسالی و پیری را کاهش می دهد. در کنار رژیم غذایی و ورزش از کشیدن سیگار خودداری کنید و مصرف الکل را به حداقل برسانید.
پوکی استخوان بیماری است که در جوانی و پیری می تواند بروز کند، اما راه های پیشگیری و درمانی وجود دارد که با استفاده از آنها می توانید آن را بهبود بخشید. در صورتی که هر کدام از علایم پوکی استخوان را که در مقاله آمده درخود یا اطرافیانتان مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش های تشخیصی برای شما انجام پذیرد و در صورت ابتلا به پوکی استخوان درمان مناسب برای شما تجویز گردد. در صورت ابتلا به پوکی استخوان در بارداری و حاملگی حتما باید با پزشک مشورت کنید و دستورات تجویز شده پزشک را کاملا رعایت نمایید. در موارد شدید ابتلا به پوکی استخوان احتمال شکستگی کمر، ستون فقرات و زانو وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
با این اقدامات از پوکی استخوان جلوگیری کنیم ؟
پوکی استخوان و تأثیر ورزش بر آن
پیشنهاد به خانم ها برای جلوگیری از پوکی استخوان
نشانه های پوکی استخوان و درمان آن
علائم و درمان پوکی استخوان چیست؟
علائم مخفی پوکی استخوان کدامند؟
بیماری پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان عوامل و پیشگیری
